پناهگاه حیوانات بیمار در قلب تهران

وقتی اسم کلینیک بازپروری می‌آید اولین چیزی که به ذهن می رسد این است که این مکانی برای کمک به انسان‌ها باشد اما این کلینیکی که امروز درباره آن صحبت می‌کنیم یک ویژگی متفاوت دارد، اینجا کلینیک انسان‌ها نیست،کلینیک بازپروری حیوانات پارک پردیسان است.

این مکان مخصوص بازپروری و درمان حیواناتی است که از تمام کشور در حیات وحش بیمار هستند، حیواناتی که از دام قاچاقچی نجات داده می‌شوند یا توسط مردم به اینجا آورده شده‌اند. این حیوانات هنوز شرایط بازگشت به طبیعت ندارند اینجا در قفس‌هایی با ابعاد مختلف نگهداری می‌شوند تا وضعیتشان بهبود پیدا کند. گونه‌های مختلف درفصول خاص و با شرایط مشخص رها سازی می‌شوند تا به آغوش طبیعت باز گردند.

اینجا حیوانات ماندگار نیستند

پرندگان شکاری، روباه، خرس، قو، عقاب و کبک همگی حالا مهمان این کلینیک درمانی شده‌اند و در حال طی کردن مراحل درمان هستند. حیوانات در اینجا ماندگار نیستند و بعد از مدتی رها سازی شده یا برای ادامه زندگی به باغ وحش ها سپرده می‌شوند.

حیواناتی وارداتی که حالا جایی ندارند

بعد از ورودمان به کلینیک، با «میمون رزوس» مواجه می‌شویم، حیوانی وارداتی که اصلاً مناسب طبیعت ایران نیست و به صورت قاچاق به کشور وارد شده و به فروش می‌رسد. در قفس بچه میمون‌هایی دیده می ‌شوند که  به خاطر خودخواهی برخی انسان‌ها و برای اینکه حیوان متفاوتی داشته باشند از مادر و فضای اصلی زندگی خود جدا شده و در بازار قاچاق فروخته شده و حالا یا از قاچاقچی گرفته شده و یا افرادی که آ‌ن‌ها را خریده از دست شان خسته شده و حالا در پارک پردیسان هستند. پرندگانی شکاری که از دست قاچاقچی گرفته شده یا آسیب دیده هستند مثل سارگپه، بالابان، عقاب و جغد هم در این پناهگاه وجود دارند.

در قسمت دیگری از پناهگاه بره میشی وحشی ساکن شده که از یک هفتگی اینجا زندگی کرده و حالا بزرگتر شده است. این بره به شدت بی‌تابی می‌کرد چون هنوز به وجود مادر نیاز داشت اما حالا تنهای تنها گوشه این قفس‌زندگی می‌کرد، سرانجام او زندگی در یکی از باغ‌وحش‌ها است که برای همیشه باید آنجا بماند. در گوشه‌ای دیگر آهویی با پای آسیب دیده با سختی زندگی می‌کند و مجبور است بیشتر اوقات را بنشیند چون حفظ تعادل با توجه به ظریف بودن دست و پایش مشکل است.

کفتار گرفتار باور غلط

در قفس دیگر کفتاری آسیب دیده گرفتار آزار برخی افراد سنگدل شده و حالا مجبور است به دور از دامن طبیعت اینجا زندگی کند. کفتاری که متأسفانه در ایران گرفتار باورهای غلط شده و به شدت از طرف افرادی که رمالی و فالگیری انجام می‌دهند، مورد آزار قرار می‌گیرد این در حالی است که کفتارهای ایران بسیار خجالتی هستند و از مردم گریزانند.

سه خرس سیاه بلوچی

اما یکی از مهم‌ترین حیوانات این مجموعه خرس‌های سیاه بلوچی بودند. «لالین»، اوایل خردادماه ۱۴۰۱ بود که یک توله خرس سیاه بلوچی از دست قاچاقچیان در مسیر کرمان به اصفهان کشف و به محیط‌بانان استان اصفهان تحویل داده شد. این حیوان هنگام تحویل به محیط‌زیست، آسیب دیده بود و زخم‌هایی روی سر و کم‌آبی شدید داشت. «لالین» در مرکزی بازپروری کلاه قاضی اصفهان تحت مراقب دامپزشکان قرار گرفت.

زمانی که این توله پیدا شد حدود دو ماه داشت و محیط‌بانان در ساعات اولیه گمان کردند که توله ماده است از این رو نامش را «لالین» گذاشتند اما بعد از مدتی مشخص شد که نر است؛ لالین در زبان بلوچی به معنای دختر زیبا است.  این توله به پارک پردیسان تهران منتقل شده  و حالا با سن بیش از یک سال همچنان در مرکز نگهداری پردیسان است.

دو خرس بعدی «نیما» و «نیکا» هستند دو توله خرس سیاه از یک دستگاه اتوبوس مسافربری توسط نیرو‌های ایست و بازرسی شهرستان گناباد کشف و ضبط و پس از طی مراحل قانونی تحویل اداره کل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان گردیده بود. پس از طی مراحل اداری به صورت موقت پژوهشگاه زابل حفاظت و مراقبت از توله خرس‌ها به عهده گرفت.

طبق گفته مدیرکل استان سیستان و بلوچستان، در زمان تحویل و انجام معاینات پزشکی توسط دامپزشکان و متخصصان مرکز مذکور آنان متوجه پوسیدگی و عفونت در دندان نیش فک پایین توله خرس ماده که به نام «نیکا» نامگذاری شده بود، گردیدند و زیر نظر دامپزشکان و متخصصان آن مرکز تحت مراقب قرار گرفت. به مرور علاوه بر عفونت التهاب دندان و تورم در ناحیه فک بالا و پایین نیز بروز که به تشخیص متخصصان و دامپزشکان این مرکز آنتی بیوتیک تجویز و استفاده گردید، اما بهبودی کامل حاصل نگردیده و ضرورت بررسی و انجام معاینات تخصصی مطرح شد که به دلیل عدم امکانات و تجهیزات درمانی حیات وحش در استان و مشورت با سازمان حفاظت محیط زیست تصمیم به انتقال گونه‌ها به کلینیک پارک پردیسان گردید.

حالا هر سه خرس به صورت جدا از هم در این مرکز نگهداری می‌شوند قرار است مرکزی برای نگهداری از خرس سیاه بلوچی در کرمان ساخته شود و آن‌ها برای ادامه زندگی به این مرکز بروند.

در این مرکز گرگ‌ها هم نگهداری می‌شودو در فضای وسیع هستند. گرگ‌ها تحت هیچ شرایطی رهاسازی نمی‌شوند و به مرکز نگهداری یا باغ‌ وحش‌ها فرستاده می‌شوند. غیر از گرگ در این مرکز روباه هم وجود دارد این روباه بعد از بهبود شرایط و در زمان مناسب رهاسازی می‌شود.

بعضی از این حیوانات قابلیت رها سازی را دارند مثل پرندگان گوشت‌خوار و روباه‌ها قابلیت رها سازی را دارند ولی حیواناتی مثل قوچ و میش و کل و بز هرگز رها سازی نمی‌شوند چون این‌ها به انسان عادت کرده و حتی اگر وارد گله هم شوند مشکلاتی برای آنها ایجاد می‌کنند و گله را به سمت انسان‌ها می‌آورند یا خودشان به طرف انسان آمده و به راحتی شکار می‌شوند.

حیواناتی که کسی آن‌ها را نمی‌خواهد

مهیار مرعشی دامپزشک گروه بیماری حیات وحش کارشناس بیماری پستانداران به خبرنگار  فارس می‌گوید: مرکز قرنطیه پردیسان حیواناتی را که در حیات وحش مصدوم شده، بیمار هستند و یا مردم آن‌ها را پیدا می‌کنند به این مرکز منتقل شده وقرنطینه می‌شوند و تحت درمان قرار می‌گیرند و اگر قابلیت رهاسازی داشته باشند به منطقه ای که از آن آمده اند باز می‌گردند و حیواتی  که توان رهاسازی نداشته باشند به باغ وحش‌ها و مراکز مجاز نگهداری حیوانات فرستاده می‌شوند.

وی ادامه داد: این حیوانات هم از قاچاقچی‌ها  گرفته شده و یا توسط مردم آورده می‌شوند، اگر ما طبیعت‌گردی می‌کنیم جوجه‌ها و بره‌های قوچ، میش، کل، بز و آهو را جدا نکنیم. هنگامی که مردم در طبیعت بره یا جوجه تنهایی را می‌بینند که تنها است فکر می‌کنند، مادر آن‌ها را رها کرده است، آن‌ها  نباید این حیوانات را بردارند شاید مادر چند ساعت رفته است تا غذا تهیه کرده و برگردد و برداشتن باعث جدایی بره از مادر می‌شود و گاهی باعث می‌شود قابلیت برگشت به طبیعت را برای همیشه از دست بدهد.

قاچاق پردرآمد در دنیا

مرعشی افزود: قاچاق حیوانات هم وجود دارد و از قاچاق‌های پر درآمد در دنیا است. در ایران هم این اتفاق می‌اُفتد و از کشورهای دیگر و از کشور خودمان هم قاچاق انجام می‌شود. حیوانات کشف شده اگر مربوط به طبیعت ما باشد و قابلیت رهاسازی داشته باشند در طبیعت آزاد می‌شوند.

وی درباره خرس‌های سیاه بلوچی گفت: این ۲ توله از سیستان و بلوچستان آورده شده و در حال قاچاق کشف شده بودند. این ۲ توله یک ماه در این سیستان و بلوچستان نگه‌داری شدند و مشکلات فیزیولوژی، دندان و تغذیه داشتند. در حال حاضر آن‌ها خوب تغذیه خوبی دارند و وزن خوب می‌گیرند. اما برای این گونه مهم باید یک مرکز خاص داشته باشیم،  قرار است که این سه خرس به مرکزی مجزا بروند و در استانی که شرایط آب و هوایی مناسب داشته باشد زندگی کنند، چون این حیوانات مناسب زندگی در این منطقه نیستند و در فصل سرد باید برای آن‌ها وسایل گرمایشی گذاشت که دما را در سطح کافی بالا ببریم.

این دامپزشک ادامه داد: در اینجا وقتی برای برخی حیوانات وسایل گرمایشی می‌گذاریم باید طوری باشد که حیوانات به آن‌ها دسترسی نداشته باشند و روی قفس‌ها را هم می‌پوشانیم تا در فصول سرد آن‌ها گرم شوند.

همه حیوانات رها نمی‌شوند

مرعشی درباره رهاسازی حیوانات گفت: بعضی از این حیوانات مثل پرندگان وقتی از لحاظ بدنی و فیزیکی سالم باشند آزاد می‌شوند، ولی کل، میش، قوچ و بره نه؛ این‌ها چون به انسان عادت کرده‌اند را نمی‌شود رها کرد.

وی ادامه داد: حیوانی که زیاد به این مکان آورده می‌شود میمون «رزوس» است، این حیوان اصلاً خانگی نیست و به شدت تهاجمی است، بیماری مشترک با انسان زیاد دارد و باعث انتقال بیماری‌های زیادی به انسان می ‌شود؛  غیر از بیماری حیوان خطرناکی است. در اینجا شاهد افرادی بودیم که از این حیوان آسیب دیده بودند هم به روح و جسم آن‌ها آسیب رسیده بود. بعضی‌ها این حیوانات را از زمانی که بسیار کوچک هستند می‌گیرند و فکر می‌کنند که چون بچه است کاری با آن‌ها ندارد ولی وقتی بزرگ می‌شوند و برای آن‌ها دردسر درست می‌کنند در طبیعت آن‌ها را رهاسازی می‌کنند اما این یک گونه مهاجم برای طبیعت است مخصوصاً به جنگل‌های مازندران و گیلان که آسیب‌رسان است.

این دامپزشک در رابطه با کفتارها گفت: کفتاری که در کشور ما زندگی می‌کند، کفتار راه راه است که بسیار خجالتی و تک‌زی (یعنی به صورت تنها زندگی می‌کند)،است و مثل گونه آفریقایی تهاجمی و حمله کننده نیست.  متأسفانه در چند وقت اخیر حمله به کفتار باعث مرگ ۲ قلاده از این حیوان شده بود باید بین مردم فرهنگسازی شده تا حمله به این گونه از بین برود.

جای حیات وحش زندگی در کنار مردم نیست

وی در رابطه با نگهداری از  حیات وحش در خانه گفت: حیوانات وحشی قابلیت نگهداری در خانه را ندارند. باید به فکر حیات وحش کشور باشیم و مسؤولیت و وظیفه خود را انجام دهیم، حیات وحش جز سرمایه ملی ما هستند که باید آن‌ها را حفظ کنیم.  حیوانات وحشی قابلیت نگهداری در خانه ندارند نه در آپارتمان، خانه و حتی باغ.  فقط یکسری از حیوانات زینتی با شرایط خاص  را می‌توان نگهداری کرد. نزدیک عید سمندر لرستانی را که گونه مهمی است را به راحتی می‌فروشند  و یا انواع مار و لاک‌پشت‌ها را  برای فروش عرضه می‌کنند که بسیاری از این گونه‌ها بومی ایران نیستند. یک گونه از لاک‌پشت وجود دارد که بعد از مدتی رهاسازی نگهداری در طبیعت آن را رها می‌کنند این در حالی است که این یک گونه مهاجم به حساب می‌آید، یاماهی قرمز که این نوع از ماهی نیز برای طبیعت مضر است.

اطلاعات درباره هر حیوانی که داریم به دست بیاوریم

مرعشی گفت: بهتر است وقتی گونه‌ای را برای برای نگهداری انتخاب می‌کنیم، اطلاعاتی هم درباره آن به دست بیاوریم  حتی درباره رهاسازی آن . رهاسازی فصل، زمان و مکان مناسب خود را دارد، نمی‌توانیم وقتی از گونه‌ای خسته شدیم آن را در هر جایی رها کنیم. از مردم می‌خواهیم اگر حیات وحش را دیدند به مراکز نگهداری اطلاع بدهند تا در صورت لزوم زنده‌گیری شده و در صورتی که شرایط مهیا باشد آن‌ها را در طبیعت آزاد کنیم.

پارک پردیسان را در حالی ترک می‌کنیم که به این موضوع فکر می‌کنم که حیواناتی که به خاطر زیاده‌خواهی ما انسان‌ها اسیر ، معلول و جدا افتاده از مادر می‌شوند و شاید برای همیشه مجبور باشند طعم تلخ اسارت در محیط محدود را تجربه کننداین حیوانات شاید زجر زیادی کشیده‌اند و دچار مشکلات زیادی باشند که بیشتر به خاط انسان‌ها است.شاید اگر برای آن‌ها هم حق زندگی قائل می‌شدیم اینقدر شرایط زندگی برای آن‌ها سخت نمی‌شد.