معمای پیرترین نهنگ گوژپشت جهان؛ «اولد تایمر» چگونه تا حالا زنده مانده است؟

یک نهنگ گوژپشت عظیم‌الجثه که برای اولین بار بیش از نیم قرن پیش در سال ۱۹۷۲ رویت شده بود، در میان شگفتی دانشمندان ماه گذشته بار دیگر در آب‌های نزدیک آلاسکا دیده شده است.

دانشمندان می‌گویند این نهنگ، که «اولد تایمر» نام گرفته است، با دستکم ۵۳ سال سن «پیرترین نهنگ گوژپشت شناخته‌شده در جهان» محسوب می‌شود.

آخرین باری که این نهنگ زنده دیده شده بود به سال ۲۰۱۵ بازمی‌گشت؛ زمانی که یک موج شدید گرما سبب شد تا تعداد زیادی از پرندگان و پستانداران دریایی از جمله نهنگ‌های گوژپشت تلف شوند.

جمعیت نهنگ‌های گوژپشت که زمانی به دلیل صید تجاری به شدت کاهش یافته بود، در دهه‌های اخیر دوباره افزایش یافته است. با این حال این جانوران دریایی به خاطر تصادف با کشتی‌ها، گرفتار شدن در تورهای ماهیگیری و تغییرات آب و هوایی تهدید می‌شوند.

دانشمندان این نهنگ‌ها را از روی دم آن‌ها تشخیص می‌دهند. در واقع دم نهنگ گوژپشت همچون اثر انگشت انسان منحصر به فرد بوده و رنگ و لبه‌های آن از نهنگی به نهنگ دیگر متفاوت است. 

از لحاظ تاریخی، ردیابی مکان نهنگ‌ها به روش سختی انجام شده می‌شود. محققان تا همین اواخر با استفاده از چشمان خود عکس‌های جدید را با عکس‌های قدیمی مقایسه می‌کردند. با این حال انتظار می‌رود با ورود هوش مصنوعی به این عرصه، ردیابی نهنگ‌ها نیز تسریع شود. 

اولد تایمر عضوی از خانواده نهنگ‌های شمال اقیانوس آرام است که زمستان‌ها را در آب‌های اطراف هاوایی و تابستان‌ها را در جنوب شرقی آلاسکا سپری می‌کنند.

لوئیس هرمان، یک محقق پستانداران دریایی که از دهه هفتاد میلادی در قالب یک مطالعه علمی شروع به عکاسی از نهنگ‌ها و بال‌های متمایز آنها کرد، موفق به ثبت اولین تصویر از این جاندار شد. 

مجموعه عظیمی از تصاویر دم جمع‌آوری‌شده توسط این محقق، که تعداد آن‌ها به بیش از ۳۰ هزار عکس می‌رسید، به دانشمندان اجازه داد تا زندگی نهنگ‌ها را (از الگوهای مهاجرتی آن‌ها گرفته تا رفتارهای اجتماعی‌شان) بررسی کنند.

آن مجموعه تصاویر اکنون به یک پایگاه داده بزرگ‌تر به نام «هپی‌ویل» (Happywhale) منتقل شده که عکس‌های نهنگ‌ها را از دانشمندان و افراد آماتور از سراسر جهان جمع‌آوری می‌کند.

در حال حاضر تقریبا ۱.۱ میلیون تصویر از بیش از ۱۰۰ هزار نهنگ گوژپشت در جهان در این پایگاه داده موجود است.

تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد جمعیت گوژپشت هاوایی به دلیل گرمایش هوا و از بین رفتن جمعیت «کریل‌ها» (نوعی سخت‌پوست شبیه به میگو که غذای نهنگ‌های گوژپشت را تشکیل می‌دهند) به شدت آسیب دید و از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۱ به میزان ۳۴ درصد کاهش یافته است.

دکتر تد چیزمن، از بنیانگذاران پایگاه هپی‌ویل، در این باره می‌گوید: «آب‌های گرم‌تر به این معنی است که غذا در کل کمتر در دسترس است و آنچه در دسترس است پراکنده‌تر و عمیق‌تر است.»

به همین خاطر نمی‌توان گفت که چرا اولد تایمر زنده مانده، در حالی که بسیاری دیگر از همنوعان او از بین رفته‌اند.

دانشمندان به دنبال این هستند که آیا الگوهای قابل تشخیصی در این زمینه وجود دارند یا وجود اولد تایمر یک استثنا بوده است؟

دکتر آدام پک، محقق پستانداران دریایی در دانشگاه هاوایی، در این خصوص می‌گوید: «این امکان وجود دارد که اولد تایمر در نزدیکی منابع غذایی خاصی بوده که باعث شده بتواند دوام بیاورد. با این حال ما نمی‌دانیم چند نهنگ مانند اولد تایمر در برابر این تخریب منابع دریایی مقاوم بوده‌اند.»